Monday, June 24, 2019

EEN HARD, VERVELEND EN CYNISCH BOEK

- Welkom, Niels Vertoon!
- Bedankt dat ik hier mag zijn bij Proza & Co, Kees.
- Een eer, als ik het zo mag zeggen, want velen gingen je voor. Witte wijn?
- Graag.

- Morgen komt er een boek van je uit waar velen al weken over praten. Hoe kwam je op het idee voor je roman, Niels?
- Ik... Zal ik me maar beperken tot de harde waarheid?
- In jouw geval, absoluut!
- Goed, Kees, het begon met dat ik in bad lag. Ik was afgestudeerd, dacht aan mijn stappen in mijn loopbaan. Droomde lekker weg. Water niet te heet, niet te koud.
- Klinkt goed.
- In dat bad droomde ik over literatuur. Hoe kan ik dat wetenschappelijk benaderen, dacht ik. Hoe schrijf je bijvoorbeeld een roman waar critici erg tevreden over zijn?
- En?
- Ik was een week bezig met het lezen van alle recensies van die maand in NRC, Volkskrant, De Groene, HP/De Tijd en natuurlijk Vrij Nederland. Ik begon heel wetenschappelijk de meest voorkomende woorden te turven. Populair was bijvoorbeeld: sobere schrijfstijl. Of Diepere laag. En ook Ambivalente karakters. Veel trefwoorden gingen over thema's en maatschappijkritiek. Het leek dat een boek stomvervelend kon zijn maar dat als er maar een modern thema werd aangekaart, het liefst een thema waar opiniestukken over verschijnen, dat het dan goed zou scoren. En waar ik dat thema dan een open deur vond, vonden de critici het intelligent en prachtig observerend. Maar ik noteerde ook wat ze een prettige opbouw vonden, wat ze mooie dialogen vonden, mooie zinnen, mooie locaties, mooie scènes.
- En toen?
- Dook ik de archieven in, keek naar recensies in willekeurige jaren, 1987, 1932, 2004 en 1970. En de turflijst van die boeken was 90% hetzelfde. Het viel me op dat de boeken waarvan ik steeds dacht: poeh, dat oogt als corvee als je het moet lezen, dat die juist het beste scoorden bij de critici.
- Je hebt dus het geheim van de kritiek ontdekt.
- In amper twee weken.
- Ga verder.
[ sipt wijn ]
- Ja, toen ging ik dus zelf schrijven. Ik had de turflijst aangepast in een soort lijst van dertig 'geboden'. Ik schreef in drie weken het boek: De omval.


- En je snapte dus niets van je eigen boek?
- Nee. Ik hield me gedwee aan alle voorschriften. Als ik er niet uitkwam, googelde ik de twee keuzes in kwestie, zoals bijvoorbeeld een scène in de auto of op de fiets, en pakte ik altijd het eerste trefwoord in het eerste resultaat. Dat werd dan fiets.
- Ga verder.
- Het voelde aan als een spaghettigerecht uit een pakje, met veel zout en weinig ingrediënten. Vervelende karakters die vervelend deden tegen andere vervelende mensen. Schrijfstijl zo sober als een wetboek. Thema's als van het meest moderne essay. Het had niets van mezelf. Volgens miste het ook elke echte literaire sjeu.
- Wacht even, ik krijg dorst van al die woorden!
[ beiden houden een korte drinkpauze ]
- Dus eh, ik stuurde het boek naar uitgeverij Thomas Eggelbrink. De volgende dag reactie. De proeflezers waren er weg van, de redacteur was er weg van en de uitgever was er weg van. Ik probeerde het bij uitgeverij Nidaals & Plomp. Ze wilden me dolgraag contracteren. Mijn naam ging snel rond want uitgeverij Tientallen Wonderen meldde zichzelf per telefoon.
- En toen?
- Ik wilde deze waarheid openbaren. Dus ik weer in bad...
- Je zit wel vaak in bad.
- En dacht toen: het literaire systeem is een farce.
- En daarom ben je hier?
- Ja, want morgen komt Een hard, vervelend en cynisch boek waar niemand op zit te wachten maar dat wel aanslaat bij critici uit. Al mijn spaargeld zit erin. Het is hetzelfde boek als De omval maar met een extra intro van 30 bladzijden, waarin ik uitleg dat alles een wetenschappelijk experiment was. Het is dus ineens een letterkundige test geweest.

 
- En vanwaar je coming out nu?
- Nu ik de literaire leugen heb doorgeprikt, krijg ik allerlei bedreigingen via e-mail binnen. Mensen zeggen allemaal hetzelfde: je bent een charlatan, je verwoest een kunstvorm, kijk voortaan maar goed over je schouder. Op twitter zijn ze niet meer te houden. Dit helpt denk ik om te laten zien dat ik echt geen schurk ben. Ik denk juist dat ik het tegenovergestelde doe. Ik wil de kunst en eigenzinnigheid redden in de literatuur. Die zogenaamde literaire fans die al eeuwen regeren over de literatuur, die de vernieuwing remmen met hun voorkeur voor Saai & Gezapig, die moeten juist opdonderen, die moeten... eh, wat ben je van plan met dat mes?
- Deze uitzending wordt een dag voor de uitzending opgenomen.
- Dit is niet live?
- Nee.
- Ga je echt...
- Nee hoor, dat is alleen voor het dramatische effect, de wijn doet als het goed is wel zijn werk.
- Ik vond hem al zuur.
- We moeten de literatuur beschermen.
- Ik had het kunnen weten.
- Dank voor je komst.
- Ehrr... gggkkk... graag ged... ged... kkggtt... aan...