Tuesday, August 1, 2017

VIJFTIEN JAAR UITGEVEN

- Ik voel me een beetje verlegen, mensen. Zo’n leuke groep mensen rondom mijn uitgeversbureautje… En dan die mooie taart en de bloemen… Erg lief dat jullie aan mijn jubileum hebben gedacht jongens. Ja ja, vijftien jaar uitgever… Er is veel veranderd. Zoveel…

- Goed, ik ga nu even een naam droppen. Joris Pasterhoef. Joris motherfucking Pasterhoef. Ja ja, dat is een naam die we lang niet meer hebben gehoord. Kent iemand hem nog?
[ gebrul van achteraan ]
- Ha uiteraard is dat Hein. Uiteraard, want jij werkt hier al sinds de holbewoners…
[ gelach ]
- Afgezien van jou dus kent niemand hem. Dat is begrijpelijk… en ook wel tragisch. Joris Pasterhoefs Globale inzinking was een boek dat ik als kersvers uitgever onder ogen kreeg. Ik was meteen verkocht. Wat een geluk! Een fonkelscherpe diamant van proza. Een polder-ulysses noemde ik het ook wel. Het roerde mijn emoties aan alle kanten! Ik wist meteen: als iets je zoveel doet, moet het anderen ook veel doen. Na een paar heftige vergaderingen met de redactie, Hein herinnert zich die nog wel, heb ik de helft van het budget van dat jaar gebruikt voor de promotie van dat boek.
[ pauze, slok water ]


- Ik was nog maar een midtwintiger in het heilige jaar 2000. Het jubeljaar! Voor ik mijn baan aannam heb ik flink door Europa gereisd, onder andere met een verblijf van twee weken in Rome. Ik raakte daar geïnspireerd. Een gevoel van heilige inspiratie: maak waar je zelf gelukkig van wordt! Je emoties, die zijn je gids in je beslissingen. Het werd me op slag duidelijk. Vandaar dat plaatje van de Via Veneto daar aan de muur. Om mij daar steeds weer aan te herinneren.
[ kuchje ]
- Globale inzinking was een wijze, wijze les. Ik was werkelijk apetrots toen het boek eindelijk in de winkel lag. Prachtige cover! Voortreffelijke pr-campagne! Het boek deed alleen niets. Verbazingwekkend om mee te maken. Je kunt mensen niet dwingen om iets te kopen. Ook al vind je zelf dat ze dat wel hadden moeten doen. Later zei een marketingfiguur tegen me dat het kwam door het woord 'inzinking'. Commercieel onaantrekkelijk. Daar had ik nou nooit aan gedacht. Gelukkig niet want die titel hoorde erbij. Het hielp de verkoop ook niet dat Joris sociaal een ongemakkelijk man was die voor geen goud bij een praatprogramma wilde aanschuiven. Hoe ik hem ook smeekte, hij zei dan dat het boek het werk moest doen. Die mythe leeft wel meer bij schrijvers. Want het boek doet het werk pas… als je door een praatprogramma tot schrijver bent uitgeroepen!
[ hier en daar ongemakkelijk gegiechel, hij schraapt zijn keel ]
- Globale inzinking eindigde in de ramsj. Zo jong als ik nog was, besefte ik dat ik hier niet voor mezelf de baas was. Ik ben immers hier verantwoordelijk voor ruim twintig banen. Ik heb een paar oude rotten uit het vak de hemd van het lijf gevraagd. Ook economen, boekhouders, marketeers. Volgens hen waren de mooie tijden allemaal afgelopen. Ze voorspelden allemaal een neergang.
[ stilte ]
- Dus eh, we moesten het over een andere boeg gaan gooien. Je wilt als uitgever iets wat meer mensen aanspreekt en bovendien herhaald kan worden. Zo kan je uitgeverij op termijn overleven.
- Daphne Sinjaps.
- Juist, dank je Karen. Wie herinnert zich de tweede?
- Olav Prenquist.
- Dank je, Michel. Degelijke schrijvers die degelijke romans maakten. Sterk in media-optredens. Namen die niet meer uit de literatuur weg te denken waren. Gele vis, de pre-literaire thriller van Prenquist en Terras in Bagdad van Sinjaps waren twee goedlopende titels. Ik denk dat Gele vis wel tien keer zo goed verkocht als Globale inzinking. Als je het aan mij vraagt… maar dat doet gelukkig niemand haha... was Pasterhoefs roman juist tien keer zo goed.
[ slok wijn, gaat verzitten ]


- En toen konden we in elk geval weer even ademhalen. De uitgeverij was gered. Voor vijf jaar teerden we telkens op nieuwe romans van Prenquist en Sinjaps. Na vijf romans was de magie uitgewerkt bij beiden. Het was in de eerste plaats al niet zo geweldig maar de boeken verloren toen elke vorm van oorspronkelijkheid. We maakten ons zorgen, weet je nog, Hein? Diverse brainstormsessies gedaan - tot na middernacht met veel wijn en bier kan ik me herinneren - en we zagen in dat we gewoon meer moesten verkopen. Gewoon meer verkopen! Als een autoverkoper leren denken! Herinneren jullie nog die consultant die dat zei? Ik wilde toen pas voor het eerst erkennen dat het gevoel van de klant belangrijker is dan de kwaliteit van het boek. Maar ik leerde eraan te wennen.
[ kuchje ]
- Ik ben al op de helft van mijn verhaal hoor!
[ gelach]
En toen... Derk Asterman. Die herinneren jullie je vast nog wel. Bijzonder vlotte schrijver. Had niet meer dan twee weken nodig om een heel redelijk - en ook modieus - verhaal te schrijven. Knap hoor. Iets maken wat zo gemiddeld was als gemiddeld maar gemiddeld kan zijn! Als Jon Bestevaer, Ricardo Soet, Irina Klankovskaja en Geoff Vox (mijn eigen vondst) schreef Asterman drie jaar lang het een na het andere boek. Zelf kon hij eigenlijk geen origineel verhaal verzinnen maar hij kon heel goed 'in opdracht' schrijven. Volgens mij schreef hij negentien boeken in totaal. Bestevaer was van hardcore drama met tragische ziektes en zo. Soet schreef over de relevante thema's van de Zuid-Afrikaanse maatschappij. Klankovskaja was er voor de vrouwelijke, empathische blik op de wereld (uit Letland hadden we bedacht). En Vox maakte spannend Brits moorddrama. Allemaal Asterman! Er verscheen zoveel, niemand checkte of die schrijvers daadwerkelijk bestonden. Hij verdiende goed, natuurlijk, maar wie vooral goed verdiende was onze uitgeverij!
[ stilte ]
- Een pijnlijk punt. Achteraf had ik jullie natuurlijk moeten uitleggen dat onze topschrijvers in feite een schrijver was. Ik kan de tijd niet terugdraaien. Men maakt fouten.
[ pauze ]
- Maar we werden wel de derde grootste uitgeverij van het land!
- Spijtig dat Derk toen stierf aan een hartaanval.
- Ja, Margriet, dat was inderdaad zo. Een lastig parket voor ons: vier topschrijvers vielen tegelijk weg. Ik koos toen zelf voor openheid en gaf een onthullend en omstreden interview in het Boekblad. Dat kwam in alle kranten… De VN met een vernietigend stuk waarin we ‘literaire criminelen’ werden genoemd. Die ene lezeres uit Doorn die ons aanklaagde omdat ze al die tijd dacht dat Irina Klankovskaja een vrouw was en zich ‘aangetast voelde in haar integriteit’. De rechter trapte er gelukkig niet in. Er is niet zoiets als negatieve publiciteit maar onze reputatie viel ten gronde. Moeilijke tijden! Maar de meesten van jullie bleven me trouw!
[ applaus ]


- En we zijn weer helemaal terug! Anderhalf jaar geleden, precies op het juiste moment, kwamen we met Lekker kussen op de markt, de pornografische roman van ‘Ana’. Jullie weten allemaal dat het boek voor tja, een habbekrats, is geschreven door een schrijverscollectief in Hanoi. Ik heb geleerd van het Astermanfiasco en heb toen open kaart gespeeld. Jullie stelden vragen over mijn reisjes naar Vietnam. Ik ging er wel tien keer per jaar heen. Begrijpelijk. Het heeft zich wel terugverdiend. De rechten zijn in veertig landen verkocht. Lekker kussen - die titel had ik zelf bedacht zeg ik er met enige trots bij - heeft ervoor gezorgd dat we eindelijk de komende vijftien jaar geen problemen met het budget zullen hebben!
[ applaus ]
- En dat brengt me bij het laatste punt. Ik heb besloten een nieuwe stap te gaan maken. Ik word autoverkoper in Delfzijl.
[ stilte ]
- Hein neemt de taken van mij over als interim tot er een nieuwe uitgever is gevonden.
[ kreetjes van ontzetting ]
- Ga je echt bij ons weg?
- Ja, Karin, mijn jubileum is tegelijk mijn afscheid. Maar als blij man ga ik weg. Het zal even wennen worden, van de grachtengordel naar Delfzijl, maar ik heb er ongelooflijk veel zin in! Ik heb echt het gevoel dat ik ga doen wat ik altijd al had willen doen!
[ ontzetting, rumoer, hij schraapt zijn keel, stilte keert terug ]
- Ik weet zeker dat mijn opvolger er iets moois van zal maken. We zijn maar pas net aangekomen bij de pornografische roman! Wie weet hoe ver we nog kunnen afdalen! Tijden veranderen! Nieuwe uitdagingen! Maar eerst iets wat nooit verandert: het eten van een heerlijk stukje appeltaart! Aanvallen!
[ aarzelend maar steeds meer toenemend applaus ]